75. rocznica zbrodni katyńskiej i 5 rocznica katastrofy smoleńskiej – UROCZYSTOŚCI NA PLACU MIKOŁAJKOWÓW
Piątek, 10 Kwiecień 2015
Dzisiaj, 10 kwietnia na Placu Mikołajkowów odbyła się uroczystość upamiętniająca 75.rocznicę zbrodni katyńskiej i 5 rocznice katastrofy smoleńskiej w której uczestniczyli mieszkańcy Dębicy, władze miejskie, gminne i powiatowe. Zgromadzeni oddali hołd pomordowanym 75 lat temu w Katyniu i uczcili pamięć ofiar katastrofy smoleńskiej sprzed 5 lat.
Uroczystości na Placu Mikołajkowów upamiętniające zbrodnię katyńską odbyły się już po raz siódmy. W 2009 i 2010 r. zasadzone zostały tutaj tzw. Dęby Pamięci. Inicjatorami powstania tego miejsca pamięci była społeczność I Liceum Ogólnokształcącego wraz ze swoim nauczycielem Stanisławem Borkiem i Miejskiego Gimnazjum nr 1 w Dębicy.
„Dęby i tablice upamiętniają zamordowanych wiosną 1940 r. przez funkcjonariuszy NKWD w Katyniu, Charkowie i Twerze żołnierzy i policjantów związanych z ziemią dębicką. Tzw. Dębicka Lista Katyńska liczy do tej pory około 50 nazwisk. Są wśród nich oficerowie i podoficerowie zawodowi i rezerwy, powołani do wojska przed wybuchem II wojny światowej, żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza, piechoty i kawalerii, urzędnicy, prawnicy, sędziowie, prokuratorzy, nauczyciele, lekarze, inżynierowie, ksiądz kapelan, instruktor wojskowy, a także funkcjonariusze policjanci. Są również wśród nich absolwenci dębickiego gimnazjum (obecnie I LO) i szkoły ludowej męskiej, obecna „Jedynka”” – mówił podczas uroczystości Zbigniew Drzymała, dyrektor Miejskiego Gimnazjum nr 1 w Dębicy, współorganizator uroczystości.
W swoim wystąpieniu Zbigniew Drzymała przypomniał m.in. postać zamordowanego w Katyniu kpt. Bolesława Karola Marszałka, którego pamięci został poświęcony dąb posadzony na Placu Mikołajkowów 17 września 2009 roku.
Bolesław Marszałek ur. 2 października 1906 roku w Kawęczynie, który obecnie jest częścią Dębicy, po ukończeniu szkoły ludowej męskiej, w latach 1921-1927 uczęszczał do gimnazjum (obecne I LO). W latach 1928-1930 roku służył w 17. Pułku Piechoty Korpusu Podoficerów Zawodowych w Rzeszowie. Następnie podjął naukę w Szkole Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Po jej ukończeniu, już jako podporucznik piechoty, został przydzielony do 17 Pułku Piechoty Legionów, stacjonującego w Rzeszowie. Tam w 1935 roku awansował na porucznika Wojska Polskiego ze starszeństwem. Od 1938 r. służył w 3 Pułku Piechoty Legionów w Jarosławiu. Do września 1939 roku dowodził 4 kompanią strzelecką. Gdy wybuchła II wojna światowa został przydzielony do Ośrodka Zapasowego 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach. Kpt. Marszałek uczestniczył w kampanii wrześniowej, m.in. w walkach w okolicy Ćmielowa, gdzie jego oddział został doszczętnie rozbity.
Z 5 września pochodzi pisany ołówkiem, w pośpiechu, list, który porucznik wysłał do swojej dwuletniej wówczas córki Tatiany. Pisał w nim "Córeczko Najdroższa! tatuś musi Cię pożegnać, Ojczyzna w potrzebie...". List stał się po wojnie inspiracją do napisania przez drugą córkę, Panią Jadwigę, wiersza pt. "Ostatni list". Później brał udział w walkach w obronie Jarosławia. Jego oddział walczył także w rejonie Przemyśla i Lwowa. Dnia 18 września został rozbrojony przez żołnierzy Armii Czerwonej, która dzień wcześnie j dokonała agresji na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej. Żołnierze, w tym Bolesław Marszałek, zostali odtransportowali do więzienia w Tarnopolu. Później wraz z innymi oficerami został osadzony w obozie w Kozielsku na Białorusi.
Stamtąd 16 kwietnia 1940 roku wraz z innymi oficerami został przewieziony do Katynia i zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD. Jego nazwisko znajduje się na Liście Katyńskiej pod numerem 2492.
W 1943 r. po odkryciu przez Niemców grobów w Katyniu gazeta „Goniec Krakowski" podała informację, że przy nierozpoznanym oficerze wojska polskiego, w bluzie, odnaleziono adres: Krystek Balbina, Dębica, ul. Świętosława 31. Był to adres siostry porucznika. O jego śmierci rodzinę poinformował kolega z lat młodości - Jan Rak, zamieszkały ówcześnie w Grabinach. W 2007 r. porucznik Bolesław Marszałek został pośmiertnie mianowany na stopień kapitana Wojska Polskiego.
„Porucznik Bolesław Marszałek znalazł się wśród ok. 22 tys. polskich oficerów, policjantów, a także osób cywilnych zamordowanych w kwietniu i maju 1940 r. przez NKWD na mocy rozkazu z 5 marca 1940 roku, podpisanego m.in. przez Stalina i Mołotowa. Zostali oni jesienią 1939 r. dokładnie i starannie wyselekcjonowani spośród blisko 250 tys. jeńców wziętych do niewoli przez Armię Czerwoną, która 17 września uderzyła od tyłu na wojsko polskie, walczące już od 1 września z najazdem hitlerowskim. Wśród blisko 9 tysięcy oficerów znaleźli się: wyżsi oficerowie WP, oficerowie rezerwy, wśród których było około 700 lekarzy, kilkudziesięciu profesorów i docentów szkół akademickich, dalej po kilkuset inżynierów, nauczycieli, prawników, urzędników, wielu wybitnych duchownych, literatów, dziennikarzy, przemysłowców, kupców” – mówił podczas uroczystości Zbigniew Drzymała, dyrektor MG nr 1.
Oficerowie osadzeni zostali w 3 obozach. Oficerowie i podoficerowie WP w tym oficerowie rezerwy w Kozielsku i Starobielsku. W Ostaszkowie byli więzieni policjanci, oficerowie, podoficerowie i żołnierzy żandarmerii, Korpusu Ochrony Pogranicza, straży więziennej, prokuratorzy, duchowni, osadnicy wojskowi, ziemianie.
3 kwietnia 1940 r. rozpoczęto likwidację obozu w Kozielsku, a dwa dni później obozów w Starobielsku i Ostaszkowie. Przez następnych sześć tygodni Polacy wywożeni byli z obozów grupami do miejsc kaźni.
Z Kozielska 4 404 osób przewieziono do Katynia i zamordowano strzałami w tył głowy. 3 896 jeńców ze Starobielska zabito w pomieszczeniach NKWD w Charkowie, a ich ciała pogrzebano na przedmieściach miasta w Piatichatkach. 6 287 osób z Ostaszkowa rozstrzelano w gmachu NKWD w Kalininie, obecnie Twer, a pochowano w miejscowości Miednoje. Łącznie zamordowano 14 587 osób.
Na mocy decyzji z 5 marca 1940 r. wymordowano również około 7 300 Polaków przebywających w różnych więzieniach na terenach włączonych do Związku Sowieckiego. Większość z nich stanowili aresztowani działacze konspiracyjnych organizacji, oficerowie nie zmobilizowani we wrześniu 1939 r., urzędnicy państwowi i samorządowi oraz "element społecznie niebezpieczny" z punktu widzenia władz sowieckich.
Przez całe lata propaganda sowiecka i peerelowska twierdziły, że sprawcami zbrodni katyńskiej byli hitlerowcy. Do 1956 r. władze PRL mówiły o "perfidnej niemieckiej prowokacji w Katyniu". Potem samo słowo Katyń zniknęło całkowicie - przez lata cenzura wykreślała je z każdej publikacji, nie pojawiło się też w encyklopediach. Rodziny zamordowanych dotykały różne szykany. W PRL prawdę o Katyniu ukrywano aż do upadku systemu komunistycznego w 1989 r.
Kłamstwo Rosjanie utrzymywali przez 50 lat. Dopiero 13 kwietnia 1990 roku agencja TASS ogłosiła w Moskwie specjalny komunikat, stwierdzający, że mord polskich oficerów został dokonany przez NKWD. Rosjanie przekazali również część dokumentów związanych z tą potworną zbrodnią.
Nadal nie są znane nazwiska wszystkich ofiar. Nie znamy również dokładnej liczby rozstrzelanych oraz dat śmierci i wszystkich miejsc pochówku osób straconych na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r.
Rok temu na Placu Mikołajkowów został odsłonięty Memoriał Smoleński - pomnik upamiętniający 96 ofiar katastrofy samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem, do jakiej doszło 10 kwietnia 2010 r. Na jego pokładzie oprócz Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Śp. Lecha Kaczyńskiego z małżonką znajdowali się także czołowi politycy z różnych ugrupowań, przedstawiciele wojska, duchowieństwa, świata kultury i Rodzin Katyńskich. Udawali się oni na uroczystości z okazji 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, aby tam na miejscu potwornej zbrodni uczcić pamięć pomordowanych polskich oficerów. Wśród tragicznie zmarłych byli także parlamentarzyści związani z Podkarpaciem - senator Stanisław Zając, posłanka Grażyna Gęsicka i poseł Leszek Deptuła.
Podczas uroczystości upamiętniającej ofiary zbrodni katyńskiej i katastrofy smoleńskiej wystąpiła grupa Safo, młodzież z Miejskiego Gimnazjum nr 1 oraz I Liceum Ogólnokształcącego im.Króla Władysława Jagiełły. Delegacje władz miejskich i powiatowych, stowarzyszeń i związków kombatanckich złożyły wiązanki kwiatów na pomniku upamiętniającym ofiary katastrofy smoleńskiej.
